کالای یکبار مصرف پزشکی چیست؟

کالای یکبار مصرف پزشکی به مجموعه‌ای از تجهیزات و لوازمی اطلاق می‌شود که در فرآیندهای درمانی، مراقبتی و بهداشتی فقط برای یک‌بار استفاده طراحی شده‌اند و پس از مصرف باید دور انداخته شوند. این محصولات نقش بسیار مهمی در پیشگیری از انتقال آلودگی‌ها، افزایش ایمنی بیماران و تسهیل خدمات پزشکی دارند. به‌ویژه در دوره‌هایی مانند همه‌گیری کرونا، اهمیت استفاده از این کالاها در محافظت از کادر درمان و بیماران بیش از پیش نمایان شد.

کالای یکبار مصرف پزشکی یکی از اجزای حیاتی در سیستم‌های بهداشتی و درمانی مدرن است. استفاده گسترده از این محصولات، به‌ویژه در دوران پاندمی کووید-۱۹، نقش حیاتی آن‌ها را در حفاظت از سلامت عمومی و کاهش انتقال عفونت‌ها به خوبی نشان داد. کالای یکبار مصرف پزشکی شامل همه مواد و تجهیزاتی است که در صنعت بهداشت و درمان برای ارائه‌ی خدمات بهداشتی و درمانی استفاده می‌شود و به طور معمول باید به صورت دوره‌ای تجدید شود. این موارد شامل انواع مواد مصرفی پزشکی مانند داروها، بسته‌بندی‌های دارویی، لوازم پزشکی مانند گازهای پزشکی، ضماده‌ها، سرنگ‌ها، کاتترها، کنترلرهای قند خون، وسایل تزریق، وسایل حفاظتی پزشکی و سایر وسایلی که در پیشگیری، تشخیص، و درمان بیماری‌ها و مراقبت از بیماران استفاده می‌شوند، می‌باشند. این کالاها نقش بسیار حیاتی در فرآیند درمان بیماران و ارائه‌ی خدمات بهداشتی دارند و باید با رعایت استانداردها و دقت لازم تهیه و استفاده شوند.این محصولات معمولاً برای جلوگیری از انتقال عفونت‌ها و بیماری‌ها استفاده می‌شوند و شامل مواردی مانند دستکش‌های یکبار مصرف، سرنگ‌ها، گان‌های جراحی و ماسک‌ها هستند.

تجهیزات تزریقات (سرنگ، سوزن، اسکالپ ورید): تجهیزات تزریقی، از مهم‌ترین ملزومات پزشکی هستند که برای تزریق دارو، واکسن، مایعات و همچنین نمونه‌گیری خونی کاربرد دارند. استاندارد استریل بودن، پوشش ایمنی و نداشتن نشت از ویژگی‌های الزامی در تولید این محصولات است. این تجهیزات از انتقال عفونت‌ها و عوارض جانبی جلوگیری می‌کنند. این دسته شامل:

• سرنگ‌های یکبار مصرف با حجم‌های مختلف (1، 2.5، 5، 10 و 20 سی‌سی) که برای تزریق دارو یا برداشت مایعات از بدن استفاده می‌شوند.
• سوزن‌ها با گیج‌های مختلف برای کاربردهای متفاوت. سوزن‌های باریک برای تزریق زیرجلدی و نمونه‌گیری خونی، سوزن‌های ضخیم‌تر برای تزریقات عضلانی.
• اسکالپ ورید (پروانه‌ای) برای بیماران با رگ‌های ظریف یا کودکان مناسب است. استفاده از اسکالپ به کاهش درد و افزایش دقت در تزریق کمک می‌کند

باند و گاز استریل و غیر استریل، برای کنترل خونریزی، پانسمان زخم‌ها، جذب ترشحات و جلوگیری از آلودگی استفاده می‌شوند. باید دارای خاصیت ضدآب و قابل تنفس باشند تا از عفونت جلوگیری کنند. در این دسته قرار دارند:

• گازهای غیراستریل: در موارد عمومی‌تر، مانند پاک‌سازی پوست قبل از تزریق استفاده می‌شوند.
• گازهای استریل: مناسب برای زخم‌های باز یا پس از جراحی. از الیاف پنبه‌ای تهیه شده و قدرت جذب بالایی دارند.
• باند کشی و پانسمانی: برای بستن محل زخم یا فیکس کردن گاز و آتل. برخی باندها خاصیت فشاری برای جلوگیری از ورم یا خونریزی دارند

چسب پزشکی و پانسمان آماده، چسب‌های پزشکی برای اتصال زخم‌ها و جراحات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این چسب‌ها باید حاوی مواد ضدعفونی‌کننده و مناسب برای پوست باشند.

• چسب‌ ضدحساسیت: مناسب پوست‌های حساس یا کودکان، بدون ایجاد التهاب.
• چسب حصیری یا شفاف: برای فیکس کردن کانولا، آنژیوکت و تیوب‌ها استفاده می‌شود.
• پانسمان آماده (چسب‌دار): مانند “تگادرم” که ترکیبی از گاز و چسب است و سریع و بهداشتی روی زخم قرار می‌گیرد.

دستکش پزشکی (معاینه، جراحی، استریل): استفاده از دستکش‌ها به‌ویژه برای جلوگیری از انتقال میکروارگانیسم‌ها بسیار مهم است. دستکش‌ها از پزشکان و بیماران در حین اقدامات پزشکی محافظت می‌کنند.تفاوت مهم دستکش استریل و غیراستریل در کاربردهای آنهاست.

• لاتکس: انعطاف‌پذیر، چسبنده و مناسب برای جراحی‌های دقیق.
• وینیل: اقتصادی‌تر و مناسب برای کارهای غیرحساس مانند معاینه عمومی یا تمیزکاری.
• نیتریل: ضدحساسیت، مقاوم در برابر مواد شیمیایی. مناسب برای کار با داروهای خطرناک یا مواد ضدعفونی‌کننده.

تجهیزات تنفسی و بیهوشی در بیماران با مشکلات تنفسی یا در بخش‌های مراقبت ویژه و اتاق عمل استفاده می‌شود که شامل ماسک‌های تنفسی و دستگاه‌های تنفس مصنوعی هستند که برای مراقبت از بیماران در شرایط خاص

• ماسک نبولایزر برای داروهای تنفسی مای
• ماسک اکسیژن با مخزن (Reservoir) برای رساندن اکسیژن با خلوص بالا
• ماسک بیهوشی، لوله تراشه و سایر تجهیزات قابل اتصال به دستگاه ونتیلاتور

مواد و محلول‌های ضدعفونی کننده دست و ابزار پزشکی این دسته شامل محصولات پاک‌کننده سطوح، پوست، دست و ابزار جراحی است.

• محلول‌های ضدعفونی دست (الکل ۷۰ درصد، سپتی‌ساید و …)
• مایع ضدعفونی سطوح (دکونکس، آنولیت و …)
• محلول‌های ضدعفونی پوست پیش از تزریق
• پد الکلی و پد یددار برای استریل‌سازی سریع

سوند و تجهیزات ساکشن ابزارهایی برای تخلیه ادرار، ترشحات، خون یا مایعات دیگر در بخش ICU یا هنگام جراحی.

• سوند معده (NG tube)
• سوند نلاتون: برای استفاده موقت یا نمونه‌گیری ادرار
• ساکشن تیوب و بطری ساکشن برای جمع‌آوری ترشحات تنفسی یا خون
• سوند فولی: از جنس لاتکس یا سیلیکون برای بیمارانی که قادر به تخلیه ادرار نیستند.

ابزارهای جراحی یکبار مصرف در برخی جراحی‌ها از ابزارهایی استفاده می‌شود که به‌صورت یکبار مصرف تولید می‌شوند. رعایت استریل بودن کامل این ابزارها الزامی است.

• قیچی، اسکالپل، پنس، کلمپ
• ست‌های جراحی یکبار مصرف برای جراحی عمومی، ارتوپدی یا زایمان

البسه بیمارستانی و ایزوله برای بیماران و کادر درمان طراحی شده‌اند تا مانع تماس با عوامل بیماری‌زا شوند.

• کلاه، ماسک، کاور کفش، شیلد محافظ صورت
• گان جراحی یکبار مصرف: ضدآب، بدون پرز و دارای دوخت محکم
• ست‌های ایزوله مناسب بخش‌های عفونی یا در مقابله با ویروس‌ها مانند کرونا

سایر کالاهای مصرفی پرکاربرد؛ پک‌های استریل بسته‌بندی‌شده، لیوان و ظروف نمونه‌گیری، تیغ بیستوری، رول تخت معاینه، ساک زباله عفونی، پد جذب ادرار، زیرانداز بیمار، رول سونوگرافی و … تمام کالاهای یکبار مصرف پزشکی باید مطابق با استانداردهای جهانی مانند ISO و CE تولید شوند تا سلامت بیماران تضمین گردد. این محصولات باید استریل، غیرسمی، مقاوم، سبک و ایمن باشند.

مواد اولیه مورد استفاده در تولید کالای یکبار مصرف پزشکی:

مواد اولیه مورد استفاده در تولید کالای یکبار مصرف پزشکی تولید کالای یکبار مصرف پزشکی نیازمند استفاده از مواد اولیه خاصی است که هر یک ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. پلیمرها از جمله مواد پرکاربرد در تولید کالای یکبار مصرف پزشکی هستند که به دلیل مقاومت بالا و قابلیت شکل‌پذیری، بسیار مناسب هستند. لاتکس و نیتریل دو ماده مهم در تولید دستکش‌های یکبار مصرف هستند. لاتکس انعطاف‌پذیری بالا و نیتریل مقاومت بیشتری در برابر مواد شیمیایی دارد. کاغذ و منسوجات غیر بافته برای تولید ماسک‌ها و گان‌های جراحی استفاده می‌شوند. این مواد علاوه بر سبکی، قابلیت استریل شدن دارند. تولید و استفاده از تجهیزات یکبار مصرف پزشکی باید مطابق با استانداردها و مقررات خاصی انجام شود تا ایمنی و کارایی آن‌ها تضمین شود. استانداردهای بین‌المللی مانند ISO و CE از جمله معیارهای مهم در تولید کالای یکبار مصرف می باشند.